ΚΡΗΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ - ΜΑΡΙΝΟΥ Ι. ΙΔΟΜΕΝΕΩΣ

Κρητικό Γλωσσάριο 11.300 ΛΗΜΜΑΤΑ 12.000 ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ 120 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ (Γ' ΤΟΜΟΣ ΝΕΟΣ ΣΥΜΠΗΛΡΩΜΑΤΙΚΟΣ)

Η κρητική διάλεκτος είναι από τις σημαντικότερες νεοελληνικές διαλέκτους. Έχει πλουσιότατο λεξιλόγιο, εκφραστική πληρότητα και μακρά λογοτεχνική παράδοση. Όταν η Κρήτη βρισκόταν στα χέρια των Βενετών, η διάλεκτός της είχε αναχθεί σε γραπτή μορφή της νεοελληνικής. Τότε γράφτηκαν και κυρίως από τον 16ο αιώνα μέχρι το 1669, έτος κατάληψης της Κρήτης από τους Τούρκους, στην κρητική διάλεκτο τα πανελλήνιας ακτινοβολίας κείμενα, που προσέφεραν πολλά στον εμπλουτισμό της νέας ελληνικής. Ο Νικόλαος Κοντοσόπουλος, τ. διευθυντής του «Κέντρου συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της νέας ελληνικής γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών», γράφει: «Μερικοί γλωσσολόγοι και ιστορικοί της λογοτεχνίας μας δέχονται πως, αν η κρητική λογοτεχνική παραγωγή δε σταματούσε με την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους το 1669, δε θα υπήρχε το πρόβλημα της νεοελληνικής διγλωσσίας (καθαρεύουσα-δημοτική), γιατί θα είχε επικρατήσει η προφορική γλώσσα και στη γραπτή μας έκφραση με βάση την κρητική διάλεκτο, δηλαδή με κρητική απόχρωση στη μορφολογία και στο λεξιλόγιο, αν όχι και στη σύνταξη. Γνώμη μάλλον υπερβολική, αλλά που στο βάθος της φανερώνει τη μεγάλη σημασία που έχει η κρητική διάλεκτος».