ΣΤΡΑΤΗΣ ΚΑΛΟΓΕΡΙΔΗΣ
Στρατής Καλογερίδης γεννήθηκε το έτος 1883 στο Λιμάνι της Σητείας από γονείς καταγόμενους από την Ανατολική Κρήτη.
Ο ξαφνικός θάνατος του πατέρα του, θα αναγκάσει τον Καλογερίδη να επιστρέψει στη Σητεία, αφού, όπως αποδείχτηκε, παρέμεινε στη Γαλλία ικανό χρόνο για να εκπληρώσει το σκοπό του, της επαγγελματικής του ειδίκευσης.Από τις παρτιτούρες του προκύπτει, πως παράλληλα με τα μαθήματα της μουσικής που έπαιρνε στην Τουλώνα, ασχολείτο και με την παραδοσιακή μουσική της πατρίδας του. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός, πως πριν αναχωρήσει για τη Γαλλία, είχε γαλουχηθεί με τη μουσική παράδοση της περιοχής Σητείας. Την περίοδο εκείνη μεσουρανούσαν οι κοντυλιές του Φοραδάρη (Κωστή Χατζαντωνάκη) από τη Ζήρο Σητείας. Γι’ αυτό, όπως προκύπτει και από τις πάρτιτούρες του, μετά την επιστροφή του από τη Γαλλία, ιδιαίτερα επέμεινε στη συλλογή μουσιικής από τους λαϊκούς οργανοπαίχτες της Ζήρου και των γύρων από αυτήν χωριών.Μετά την επάνοδό του από τη Γαλλία, παρέμεινε αρκετό χρόνο στη Σητεία, μέχρι να είναι σε θέση να εγκατασταθεί επαγγελματικά στο Ηράκλειο, όπου πάλι από τις παρτιτούρες του προκύπτει πως αυτό συνέβη γύρω στο έτος 1912.Κατά το χρόνο διαμονής του στη Σητεία, ασχολήθηκε με τη μουσική παράδοση της περιοχής. Τη μουσική αυτή την έπαιρνε από τους λαϊκούς οργανοπαίχτες που τους συναντούσε στα διάφορα χωριά, όχι μόνο της περιοχής της Σητείας, αλλά και του Μεραμπέλλου. Αυτό διαπιστώνεται από τις παρτιτούρες του.Μετά την εγκατάστασή του στο Ηράκλειο, θα συνεχίσει την επαφή του με τους λαϊκούς οργανοπαίχτες της περιοχής του Νομού Ηρακλείου από τους οποίους θα συλλέγει τις παραδοσιακές κοντυλιές, από λύρες, βιολιά μαντολίνα αλλά και ασκομαντούρες. Στο Ηράκλειο , παράλληλα με τις επαγγελματικές του εργασίες στο καλλιτεχνικό φωτογραφείο που είχε δημιουργήσει, θα ασχοληθεί και θα αφιερώνει πολύ χρόνο στην επεξεργασία του μουσικού υλικού που είχε συλλέξει από τους λαϊκούς οργανοπαίχτες των Νομών Λασιθίου και Ηρακλείου.Από το υλικό αυτό, θα προκύψουν μεταγενέστερα τα παρακάτω έργα του. Με βάση το παραπάνω υλικό και συμπληρωματικές μουσικές προσθήκες και νέες συνθέσεις, δημιουργείται το τελειότερο από τα μουσικά έργα του σε κοντυλιές τραγουδιστικές και χορευτικές. Το μουσικό αυτό έργο δισκογραφήθηκε σε δίσκους των 75 στροφών.Ο Καλογερίδης, μ’ αυτά τα έργα της δισκογραφίας του έγινε γνωστός , αγαπήθηκε και χειροκροτήθηκε όσο κανείς άλλος στο χώρο της Ανατολικής Κρήτης «και τον καθιέρωσαν στην ψυχή του ευρύτερου κοινού ως τον λαϊκό βάρδο της Κρήτης» κατά τη διατύπωση του αείμνηστου Καθηγητή Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργου Αμαριανάκη, στη Συλλογή της «Κρητικής Μουσικής»-έργων του Καλογερίδη- που εκδόθηκε με δική του μέριμνα από το Δήμο Ηρακλείου.Κατά την προ του 1940 χρονική περίοδο, έκανε εκπομπές με το βιολί και τη μουσική του από το Ε.Ι.Ρ, ερχόμενος στην Αθήνα ειδικά για το σκοπό αυτό.Το έτος 1960 προσβάλλεται από σοβαρή ασθένεια. Αναγκάζεται να πουλήσει ορισμένα από τα βιολιά του (είχε πέντε κατά την εγγονή του) για να αντιμετωπίσει τα έξοδα της νοσηλείας του στην Αθήνα. Δυστυχώς όμως χωρίς αποτέλεσμα. Ο Καλογερίδης, την 25-7-1960, αναχώρησε για το μεγάλο ταξίδι του μαζί με τη μουσική σκέψη του και το ανεπανάληπτο δοξάρι του.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΑΡΧΑΛΑΚΗΣ (ΧΑΡΧΑΛΗΣ)
Το 1931 ο Νικόλαος Χαρχαλάκης ή Χάρχαλης, από την Κίσσαμο, Χανίων,από το χωριό Χαρχαλιανά, μεγάλος μουσικός της περιοχής του και ευρύτερα, ήδη από το 1910 και μετά, ανεβαίνει στην Αθήνα και ηχογραφεί στην Columbia. πέντε δίσκους στη σειρά, με το λαγουτιέρη Σταύρο Μαυροδημητράκη, που ζούσε στην Αθήνα. Οι δίσκοι αυτοί μέχρι σήμερα θεωρούνται σπάνιοι και δεν έχουν εκδοθεί ει μη μόνο αποσπασματικά από τον ομώνυμο σύλλογο μουσικών νομού Χανίων "Ο Χάρχαλης", δύο ηχογραφήσεις, ο "Χανιώτικος συρτός" και ο "Αποκορωνιώτικος συρτός". Πρόκειται γιά το δίσκο με κωδικό DG-118, της ελληνικής Columbia, εταιρεία που μόλις πριν ένα χρόνο στα 1930 ξεκίνησε τη λειτουργία του εργοστασίου κοπής, στον Περισσό. Οι συνθέσεις του Χάρχαλη ήταν δύο, ο "Χαρχαλίστικος" το 1914 και ο "Θερισιανός" το 1923, σύμφωνα πάλι με τα θρυλούμενα της προφορικής παράδοσης. Ο "Θερισιανός' έχει κάνει τα τελευταία 10 χρόνια μιά εντυπωσιακή επάνοδο και παίζεται απ΄ακρο σ'άκρο στην Κρήτη, ιδίως στα Χανιά, με τον απαραίτητο χορευτικό κισαμίτικο τρόπο και πολλές φορές με τις παλιές στολές και τα στιβάνια. Ο "Χαρχαλίστικος" είναι μιά περίτεχνη δύσκολη μελωδία, απο ΡΕ ραστ, με γύρισμα στο ΛΑ, και είναι γνωστός με τη μαντινάδα "Γιάντα με κάνεις και πονώ". Ο Γιώργος Μαριάνος ηχογράφησε ένα σκοπό με τίτλο "Θερισιανός", το 1928, αλλά ακόμα δεν μπορούμε να πούμε αν είναι αυτός, γιατί υπάρχει η ηχογράφηση αλλά δεν έχουμε το δίσκο να το εξακριβώσουμε ότι όντως πρόκειται για αυτόν το δίσκο. Από τα έως τώρα ευρήματα είναι πολύ πιθανό, να μην ηχογράφησε τα χρόνια εκείνα τους δικούς του σκοπούς, ο Χάρχαλης. Μετά το φονικό του γιού του εγκατέλειψε το όργανο και μόνο μετα το 1960 ξαναέπαιξε σε μικρές παρέες και πολύ σπάνια. Γύρω στα 1970 ηχογράφησε με τον Κουτσουρέλη, σε μπομπίνα, το "Θερισιανό"... Οι δύο παραπάνω ηχογραφήσεις υπάρχουν στα "Ενθυμήματα" το διπλό δίσκο 33 στροφών που εκδόθηκε το 1990 από το σύλλογο "Χάρχαλης". Εκτοτε οι παλιές ηχογραφήσεις του μεγάλου μουσικού της παράδοσης μας δεν υπάρχουν πουθενά επίσημα αλλά στα κλεφτά και "συνωμοτικά" ακούγονται από ελάχιστους που τους έχουν στην κατοχή τους. Ωστόσο κάποιες από τις ανεπίσημες ηχογραφήσεις του Χάρχαλη από τις δεκαετίες 1960 και 1970, σε μαγνητόφωνα που ήταν καλού επιπέδου ηχητικά, απετέλεσαν πεδίο αναζήτησης από τους ρέκτες της μουσικής του και έτσι οι παλιές ηχογραφήσεις έμειναν στα αζήτητα σχεδόν. Εδώ και λίγα χρόνια κυκλοφόρησαν δειλά δειλά στο you tube κάποιες από τς παλιές ηχογραφήσεις, όπως ο "Σελινιώτικος"και ο "Πεντοζάλης", που είναι παρμένοι από δύο διαφορετικούς δίσκους. Είναι σειρά από δύο συρτά, το "Σελινιώτικο συρτό" του Γιάννη Βουράκη ή Βουρογιάννη, από τη Μονή Σελίνου και το "Γιουσούφη" του τουρκοκρητικού Μουσταφά Καραγκιουλέ, από τα Καλλεργιανά, Κισσάμου. Είναι εκπληκτική η απόδοση του Χ. και στα δύο συρτά. Προφανώς τα αγαπούσε ιδιαίτερα αφού τα παίζει με εξαιρετικό μεράκι και κάνει απίστευτα τσακίσματα στην αυθεντική μελωδία των δύο συρτών, ιδίως του δεύτερου. Οι παλιοί μουσικοί και τραγουδιστές, συνήθως στα δύσκολους σκοπούς τα έδιναν όλα και έδειχναν την τέχνη τους!! Ο Πεντοζάλης -σωστή εκφορά "ο πεντοζάλης" και όχι "το πεντοζάλι"- εδω΄ακούγεται σύμφωνα με την εκδοχή του Χάρχαλη και η οποία βασίζεται στον πρώτο πεντοζάλη που χορεύτηκε στα Σφακιά στην κύρηξη της επανάστασης του 1769-70, που ξεκίνησε με τη βοήθεια των Ρώσσων, που ποτέ όμως δεν ηρθε γι'αυτό και απέτυχε. Τα γυρίσματα στον αρχικό αυτό χορό ήσαν 12 όσοι και οι καπετάνιοι, όμως στην πορεία του χρόνου δεν τηρήθηκαν ακριβώς. Σε αυτή την εκδοχή ακούγονται 8 γυρίσματα ενώ στην εκδοχή του Γ.Μαριάνου, περίπου ισάριθμα, όχι με την ίδια σειρά.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΡΙΔΑΚΗΣ (ΜΑΥΡΟΣ)
Γεννήθηκε και έζησε όλα του τα χρόνια στον Σκουτελώνα Κισάμου Χανίων. Από 15 χρονών στα γλέντια ,μια ζωή γεμάτη μουσική. Πρακτικά αυτοδίδακτος, θεωρητικά "δασκαλεμένος" από τους ήχους των παλαιών πρωτομαστόρων των Χανίων. Η λέξη "ψεγάδι" ανύπαρκτη στο παίξιμο του. Ένα παίξιμο που φέρει πέρα για πέρα την προσωπική του σφραγίδα. Και για αυτό, έγινε πρότυπο για όλους σχεδόν τους βιολιστές. Το παρατσούκλι "Μαύρος" δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε από που βγήκε. Το βιολί που ώς τότε παιζόταν κάπως "άγρια" και πρωτόγονα, απέκτησε έναν πιο γλυκό και στρωτό ήχο. Οι τριπλοδοξαριές που ίσχυαν για τα τότε δεδομένα, έδωσαν την θέση τους σε ένα σύστημα πιο απλό και συνάμα, πιο τεχνικό. Κι εκτός αυτού, ο Μαύρος επεξεργάστηκε τα παλιά συρτά, τους έδωσε έναν άλλο, πιο φρέσκο αέρα χωρίς όμως-κι αυτό είναι το σημαντικότερο-να επηρεαστεί η γνήσια δομή τους. Ο Μαύρος δισκογραφικά κάνει τα πρώτα του βήματα στα τέλη της δεκαετίας του'30. Μεταπολεμικά όμως, δισκογραφεί αδιάκοπα μαζί με τον Γιώργη Κουτσουρέλη. Μαζί άλλωστε αποτέλεσαν μια από τις πιο θρυλικές ζυγιές που έχουν περάσει ποτέ από το κρητικό μουσικό στερέωμα. Αξιόλογες οι συνεργασίες του επίσης με τον Αντ.Γεραιουδάκη ή Μαρουβά, με τον Ντουρουντολευτέρη, τον Λιονάκη και με πλήθος άλλων λαγουτιέρηδων που είναι αδύνατον να απαριθμήσουμε. Στην περίοδο της κατοχής είχε αποκτήσει ένα βιολί του τρανού κατασκευαστή Στραντιβάριους, που σήμερα σώζεται ως οικογενειακό κειμήλιο. Έπαιξε σε πολυάριθμα γλέντια στην Κρήτη και στην ΑΘήνα, όπως επίσης εμφανίστηκε και αρκετές φορές στα ραδιόφωνα της εποχής παίζοντας ζωντανά κρητική μουσική. Ερασιτεχνικές ηχογραφήσεις είχε κάνει και στο στούντιο του Γιάννη Σταματάκη στο Καστέλλι που έγιναν ανάρπαστες. Τιμήθηκε κατά καιρούς από διαφόρους συλλόγους και πολιτιστικούς φορείς της Κρήτης. Σε όλα αυτά που προσέφερε στην κρητική μουσική, πρόσθεσε άλλο ένα δώρο. Την προσωπική του σύνθεση, τον κλασσικό πλέον, Κολυμπαριανό συρτό.
ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ (ΝΑΥΤΗΣ)
Ο Κώστας Παπαδάκης (Ναύτης) γεννήθηκε στο Καστέλλι Κισσάμου το 1920. Ήταν γιoς του παλιού μεγάλου βιολάτορα Βασίλη Παπαδάκη ή Κοπανίδη. Ο Κώστας Παπαδάκης σε ηλικία 5 ετών φεύγει από την Κίσσαμο και εγκαθίσταται μόνιμα στην πόλη των Χανίων. Σε ηλικία 7 ετών πρωτοπιάνει ένα βιολί γκουρνέριους του 1710 όπου το είχε φέρει ένας πρόγονος του από την Ιταλία και το οποίο βρίσκεται ακόμα στην κατοχή του. Αυτό λοιπόν έμελλε να είναι και το όργανο της ζωής του. Πρώτος του δάσκαλος ο πατέρας του αλλά και όλοι οι μεγάλοι μουσικοί της εποχής του όπως ο Χάρχαλης, ο Κουφιανός, ο Μαριάνος, όπου τα ακούσματα τους σημάδεψαν την ψυχή του μικρού Κώστα. Σε ηλικία μόλις 9 ετών κάνει το πρώτο του γλέντι στους Λάκκους Κυδωνίας. Το 1933 ο Κώστας Παπαδάκης συναντά τον μεγάλο Στρατή Καλογερίδη στο Ηράκλειο, όπου αυτή η συνάντηση σημαδεύει την μετέπειτα πορεία του. Κατά τη θητεία του στο ναυτικό, ο Κωστής Παπαδάκης έπαιζε πάντα με την ναυτική στολή. Από 'κεί λοιπόν του έμεινε και το παρατσούκλι "Ναύτης". Το 1938 καθώς βρισκόταν στην Αθήνα, εγκρίνεται από το τότε ραδιοφωνικό σταθμό Αθηνών η παραχώρηση εβδομαδιαίας εκπομπής. Κατά την περίοδο του Β' Παγκοσμίου πολέμου ο Κώστας Παπαδάκης επιστρέφει στην Κρήτη. Από το 1959 έως και το 1976 ζει στο εξωτερικό όπου διαπρέπει και μεταφέρει στους απόδημους Κρήτες τις νοσταλγικές μελωδίες της Κρήτης και συγχρόνως προωθεί και προβάλει την κρητική μουσική στις εκατοντάδες εμφανίσεις του. Από το 1976 κατοικεί μόνιμα στα Χανιά και είναι ακούραστο μέλος του συλλόγου μουσικής νομού Χανίων "Ο Χάρχαλης". Είχε διακριθεί με διάφορα βραβεία από τον Δήμο Χανίων, τον Δήμο Ηρακλείου και από διάφορα πολιτιστικά σωματεία. Η πρώτη του ηχογράφηση γίνεται το 1938. Έκτοτε έχει κυκλοφορήσει πολλούς δίσκους με δικές του συνθέσεις αλλά και με διασκευές. Μερικές από τις πολλές συνθέσεις του είναι ο "Νέος Σεληνιώτικος συρτός", "Κουστογερακιώτικος συρτός", "Συρτός του Ναύτη", "Ροδοπιανός", "Συρτός της Αυγής", "Χαιρεθιανός συρτός", "Νέος Γραμπουσιανός συρτός" κ.α. Και όπως λένε οι ειδικοί, δεν "βγαίνει γλέντι" σήμερα χωρίς να ακουστούν έστω και 10 σκοποί του Ναύτη. Εκτός όμως από μοναδικός δεξιοτέχνης και συνθέτης, ο Κώστας Παπαδάκης ήταν και άριστος γνώστης της παράδοσης. Πολλοί οι αγώνες του για την μετάδοση και διάσωση της γνήσιας κρητικής μουσικής, οι εμφανίσεις του στο εξωτερικό πολλές (Φλωρεντία, Μιλάνο, Αυστραλία, Αμερική, Γαλλία κλπ) και βέβαια η επισφράγιση μιας πολύχρονης έρευνας με το βιβλίο "Κρητική Λύρα, ένας μύθος" του 1989. Ο Κώστας Παπαδάκης είχε παίξει μεγάλο ρόλο στην εκμάθηση του βιολιού, καθώς είναι πολλοί οι μαθητές του που συνεχίζουν την μακραίωνη παράδοση του τόπου μας. Μέχρι και το θάνατο του, ο Κώστας Παπαδάκης συνέχιζε να παλεύει για την διάσωση των γνήσιων μορφών της μουσικής μας. Με το παίξιμο του που σπανίζει στις μέρες μας , αλλά και με την πολύχρονη προσφορά του στα μουσικά δρώμενα της Κρήτης, σίγουρα κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις στο πάνθεον των μεγάλων μουσικών που σημάδεψαν την πορεία και την εξέλιξη της γνήσιας παραδοσιακής μουσικής. Αυτός λοιπόν είναι ο Κώστας Παπαδάκης "Ναύτης". Ο δεξιοτέχνης, ο συνθέτης, ο διασκεδαστής, ο συγγραφέας, μα πάνω απ' όλα μια ατόφια κρητική παρουσία. "Έφυγε" σε ηλικία 83 ετών...
