Το Όφις και Κρίνο είναι το πρώτο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, για το οποίο ο ίδιος ο συγγραφέας έμελλε να έχει αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα. Εξεδόθη το 1906, υπό το φιλολογικό ψευδώνυμο “Κάρμα Νιρβαμή”.
Στη νέα σχολιασμένη έκδοσή του (2002), που από το 2005 κυκλοφορεί με νέο συμπλήρωμα, ο αναγνώστης βρίσκει το αυθεντικό κείμενο της πρώτης έκδοσης και την αλήθεια ως προς την πηγή της έμπνευσής του. Την υπερ-ρομαντική αυτή νουβέλα με την απόκοσμη ατμόσφαιρα ενέπνευσε μια ... εγκόσμια μούσα, με σάρκα και οστά: η Kathleen Forde, η Ιρλανδέζα δασκάλα των αγγλικών τού Νίκου Καζαντζάκη στο Ηράκλειο, που υπήρξε και ο πρώτος του έρωτας. Πρόκειται για την «Ιρλαντέζα» στην οποίαν αφιέρωσε ολόκληρο κεφάλαιο στηνΑναφορά στον Γκρέκο.
Δημοσιεύονται τα “ραβασάκια” της Forde προς τον Καζαντζάκη και ανακαλύφθηκαν ίχνη της πορείας της αφ’ ότου εγκατέλειψε το Ηράκλειο, μέχρι το δραματικό τέλος της στην Αμερική. Εκτενές κείμενο με σχόλια και πληροφορίες για το έργο, τον ίδιο τον Καζαντζάκη και τις βιοθεωρίες του, έγραψε ο Δρ Πάτροκλος Σταύρου, ενώ την έρευνα για την τύχη της Kathleen Forde –και για φωτογραφία της, που δημοσιεύεται τώρα για πρώτη φορά– έκανε η κόρη του Νίκη Π. Σταύρου, Senior Lecturer Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Indianapolis.
Παρατίθενται, επίσης, έξι βιβλιοκρισίες τής εποχής (1906-1907) και μία μεταγενέστερη (1977).
«“Αι πρώται εκδηλώσεις τής ευαισθησίας νεαρού λογοτέχνου ... μέσα εις τας σελίδας σφύζει αίμα δημιουργικόν, και παραληρεί πυρετός καλλιτεχνικού ονείρου ... Ποίημα νεανικόν και νοσηρόν και ωραίον και θανάσιμον”. Τέτοιο ήταν το καλωσόρισμα που έλαβε ο Νίκος Καζαντζάκης από τον πρεσβύτερο σύγχρονό του, τον ποιητή Κωστή Παλαμά, όταν το 1906 εκδόθηκε το Όφις και Κρίνο, που μεταφράζεται εδώ για πρώτη φορά.
»Η νουβέλα, το πρώτο εκδοθέν έργο τού Καζαντζάκη, μιλά για έναν καλλιτέχνη που η ερωτική του τρέλλα για το μοντέλο του γίνεται πάθος και κατόπιν μαρτύριο, από το οποίο μόνον ο φόνος μπορεί να τον λυτρώσει. Τρία χρόνια πριν από τη συγγραφή της ο Καζαντζάκης είχε βιώσει, ως έφηβος στη γενέτειρά του Κρήτη, την πρώτη γεύση τής ερωτικής αγάπης. Η ανάμνηση της συμπεριφοράς του στο ειδύλλιο αργότερα τον γέμισε τύψεις. Όταν επέστρεψε στην Κρήτη για το τελευταίο καλοκαίρι των φοιτητικών του χρόνων, διοχέτευσε αυτές τις τύψεις σε ένα ποίημα σε πρόζα, που λαμπυρίζει με όλη την ερωτική εικονογραφία ενός αναστημένου αρχαίου κόσμου.
»[...] Στον μακάβριο νεαρό ήρωα του Όφις και Κρίνο, που οδηγεί την αγαπημένη του στο κρεβάτι του, πάνω από το οποίο έχει κρεμάσει ένα ανθρώπινο κρανίο – μια διακόσμηση που εκείνος βλέπει ως “το ωραιότερο σύμβολο του Έρωτα ... και το λαγνότερο στολίδι για κρεββάτια”, βλέπουμε τον νεαρό Καζαντζάκη σε μιαν ολέθρια πρώτη συνάντηση με το ζήτημα της τέχνης στη ζωή του.»
(Από την αγγλική έκδοση Nikos Kazantzakis, Serpent and Lily,
University of California Press, Berkeley-Los Angeles-London, U.S.A. 1980.
Το πρώτο βιβλίο τού Νίκου Καζαντζάκη, σε σχολιασμένη έκδοση με: το αυθεντικό κείμενο της πρώτης έκδοσης (1906), την αλήθεια για την Ιρλανδέζα μούσα που το ενέπνευσε, σημειώματά της προς τον Καζαντζάκη και φωτογραφία της, καθώς και βιβλιοκρισίες τής εποχής (λ.χ. του Κωστή Παλαμά) και μία μεταγενέστερη (του νεοελληνιστή Κίμωνα Φράιαρ).
