Δυὸ λόγια, σὰν πρόλογος
Τὰ σατιρικὰ τραγούδια,ὅπως εἶναι γνωστό, ἔχουν μακρὰ παράδοση στὸν τόπο μας, καὶ μάλιστα σὲ κάποιες παλιότερες περιόδους, ἦταν συνυφασμένα μὲ τὴν ἴδια τὴν καθημερινότητα τῶν ἀνθρώπων. Ἡ γνωστὴ φράση «θὰ σοῦ βγάλουνε τραγούδι», ἦταν πολὺ συχνὴ στὴν Κρητικὴ ὕπαιθρο κυρίως, καὶ ἡ πρακτικὴ αὐτὴ γέννησε ἀναρίθμητα ποιητικὰ δημιουργήματα, κάποια ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀσφαλῶς θὰ εἶχαν καὶ ἱστορικὴ ἀλλὰ καὶ λογοτεχνικὴ ἀξία. Δυστυχῶς ὡς προφορικὴ ποίηση, χάθηκαν στὸ μεγαλύτερο μέρος τους, καὶ μόνο σπαράγματα ἔμειναν στὴ μνήμη κάποιων παλιῶν, ποὺ διασώθηκαν μέχρι σήμερο, χάρη στὶς συλλεκτικὲς πρωτοβουλίες κάποιων μελετητῶν.
Στὴν ὕπαιθρο, ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ, ἄκμασε χάρη στὴν πληθώρα χαρισματικῶν ἀνθρώπων ποὺ εἶχαν μιὰ καταπληκτικὴ εὐχέρεια νὰ σκαρώνουν στίχους μὲ τὸ πιὸ πρόσφορο καὶ οἰκεῖο μέσο, τὸν δεκαπεντασύλλαβο. Ἀλλὰ δὲν ἀρκοῦσε ἀσφαλῶς ἡ εὐχέρεια τῆς στιχοπλοκίας μόνο, ἀλλὰ καὶ ἡ εὔστοχη ἐπισήμανση γεγονότων καὶ καταστάσεων ποὺ προσφέρονταν γι’αυτὸ τὸν σκοπό. Ὁ σατιρικὸς ποιητὴς εἶχε τὸ χάρισμα νὰ ἐπισημαίνει τὸ εὐάλωτο σημεῖο ἑνὸς ἥρωα- στόχου, ἢ τὶς ἰδιαίτερες πλευρὲς ἑνὸς γεγονότος ἔτσι ποὺ νὰ βρίσκει τὴν εὐκαιρία καὶ τὸ λόγο γιὰ τὴν κατάλληλη σατιρικὴ μεταχείριση.
Πέραν ὅμως ὅλων αὐτῶν ἡ γενικότερη κοινωνικὴ ἀνάγκη ὠθοῦσε τὸν ἑκάστοτε ποιητή, νὰ συνθέσει τὴ δημιουργία του, προκειμένου μαζὶ μὲ τὴν διδακτική της διάσταση νὰ προσφέρει ψυχαγωγία. Ἡ ἀνάγκη τῆς εὐθυμίας, τοῦ γέλιου, τοῦ ἐμπλουτισμοῦ τῆς μονότονης καθημερινότητας μὲ δροσερὰ καὶ χαριτωμένα στιγμιότυπα, ἦταν πολὺ μεγάλη δεδομένου ὅτι δὲν ὑπῆρχαν συχνὲς εὐκαιρίες γιὰ τέτοια «ἀγαθά». Ἔτσι ὁ ἐπιδέξιος τραγουδοποιὸς μὲ φαντασία καὶ στιχουργικὴ ἱκανότητα, ἦταν ἕνας πολύτιμος κοινωνικὸς παράγοντας. Τὸ συμβὰν ποὺ ἔπεφτε στὴν ἀντίληψή του ἀποτελοῦσε πεδίο ἄσκησης μιᾶς δημιουργικῆς, διδακτικῆς ἀλλὰ καὶ ἀκραῖα σαρκαστικῆς προσέγγισης. Μέσα στὸ τραγούδι περιέχονταν μαζὶ μὲ τὰ κωμικὰ στοιχεῖα, καὶ σημαντικὲς ἱστορικὲς καὶ κοινωνικὲς πληροφορίες, καθὼς καὶ ἠθογραφικὰ στοιχεῖα πολύτιμα γιὰ τὸν ἐνδιαφερόμενο ἐρευνητή.
Σήμερα τείνει σταδιακὰ νὰ ὑποχωρήσει τὸ φαινόμενο, ἔστω καὶ ἂν ὑπάρχουν σὲ περιορισμένες τοπικὲς κοινωνίες κάποια δείγματα ὕπαρξής του ἀκόμη.
Ἀπέναντι λοιπὸν στὴν τυποποιημένη ζωή μας καὶ τὴν ἀγχωτικὴ καθημερινότητα, παραθέτομε ἐδῶ μερικὰ σατιρικὰ τραγούδια ποὺ ἔχουν νὰ κάνουν κυρίως μὲ μιὰ πειρακτικὴ διάθεση, καὶ ἕνα ἐρέθισμα γιὰ σκωπτικὸ σχολιασμό, κάποιων φίλων καὶ συγγενῶν, ποὺ ἔτυχε νὰ βρεθοῦν στὸ στόχαστρο τοῦ καλοπροαίρετου τουλάχιστον δράστη. Οἱ ἥρωες τῶν τραγουδιῶν αὐτῶν ἀνήκουν σὲ μιὰ συγκεκριμένη καὶ περιορισμένη γεωγραφικὴ περιοχή, ποὺ ἐπελέγη συνειδητά, μιὰ καὶ ἐκφράζει μιὰ ἑνιαία κουλτούρα καὶ συνάμα ἔχει μιὰ αὐξημένη ἀνεκτικότητα.
Βέβαια πίσω ἀπὸ τὸ κάθε πρόσχημα κρύβεται ἡ βαθύτερη ἀνάγκη νὰ στοχοποιηθοῦν ἀμφιλεγόμενες νοοτροπίες, ξεπερασμένα κοινωνικὰ πρότυπα καὶ ἀνεπίκαιρες λαϊκὲς ἀντιλήψεις. Ὅλοι ὅσοι ἐμπλέκονται σὲ αὐτὰ τὰ τραγούδια, εἶναι πρωτίστως φίλοι καὶ συγγενεῖς, εἶναι ἄτομα ποὺ σηκώνουν τὸ πείραγμα, γιαυτὸ ἀκριβῶς ἐπιλέγονται ὡς πρωταγωνιστές. Ἀκόμη ὅμως καὶ γιατί γνωρίζουν ὅτι ἡ σάτιρα ἔστω καὶ ἂν εἶναι ἐντελῶς προσχηματική, (γιὰ ἀσήμαντο δηλαδὴ λόγο) περιέχει συστατικὰ εὐφορίας καὶ
ἀγαλλίασης γιὰ τὶς παρέες καὶ τὶς φιλικὲς συντροφιές. Τὰ περισσότερα ἄλλωστε ἀπ’ αὐτὰ ποὺ περιέχονται σ’αὐτὴ τὴν ἔκδοση, εἶναι σὲ γνώση τῶν πρωταγωνιστῶν, καὶ τελοῦν ὑπὸ τὴν… μεγαλόψυχη ἔγκρισή τους.
Ἂς ἐλπίσομε ὅτι οἱ ἀναγνῶστες θὰ τὰ χαροῦν ὅσο τουλάχιστον τὰ ἔχουν χαρεῖ καὶ οἱ ἐμπλεκόμενοι πρωταγωνιστές.
Γιώργης Καράτζης
